„Architektura zaczyna się tam, gdzie kończy się inżynieria” – Walter Gropius.
Obecny Dom Pomocy Społecznej w Zielonce jest znakomitym przykładem tego określenia. Tam gdzie prace i koncepcje inżynierskie kończyły się na zapewnieniu podstawowych potrzeb i wygód, jak na tamte czasy wszechstronnych, dla pensjonariuszek ówczesnego schronienia dla nauczycielek zaczyna się obraz perełki wśród zabytków Zielonki i Powiatu Wołomińskiego. Projekt tego budynku datuję się na 1900 rok. S. Szyller, który zaprojektował budynek i wnętrze nieodpłatnie, zaproponował styl neogotycki, który wyróżniał się spośród innych jego prac tamtego okresu. Styl neogotycki był głównie stosowany przy projektowaniu budynków sakralnych, dlatego tym bardziej zwraca uwagę zastosowanie go w budynku z przeznaczeniem publicznym. Dla porównania najbardziej znane budowle europejskie o charakterze świeckim w tym stylu to gmach parlamentu w Londynie i Budapeszcie
Rozwiązania inżynierskie zastosowane w tej budowli polegające na wykorzystaniu systemu podpór, filarów i łuków, dzięki któremu można było zdjąć część ciężaru ze ścian co w konsekwencji pozwoliło na ich podwyższenie i zastosowanie efektownych okien.
„W projektach takich, jak ten zielonkowski, Szyller używał rozwiązań nie tylko odwołujących się i przypisanych do przeznaczenia budowli, lecz także dostosował się do specyfiki zamówienia, wprowadzając wiele indywidualnych rozwiązań. Wszystkie jego projekty z przełomu wieków cechowało bogactwo i różnorodność form, plastyczność elewacji i dążenie do monumentalności. Cechy te doskonale pasują też do bryły DPS-u w Zielonce, chociaż w porównaniu z innymi budowlami widać tu odpowiednią dla przeznaczenia skromność” – Grzegorz P. Dudzik, Dzieje idei Agnieszki Helwich, 2002 r. wyd. Michalineum.
O innych projektach Szyllera, w tym gmachu politechniki warszawskiej, którą w pośpiechu współprojektował w pociągu w trasie po europejskich uczelniach technicznych lub mostu Józefa Poniatowskiego można przeczytać w tym artykułach:
- https://www.biuletyn.pw.edu.pl/Kultura-i-Tradycja/Gmach-Glowny-ktory-mowi.-Architecture-parlante-w-100-lecie-Odnowienia-Tradycji-PW
- https://www.dzieje.pl/dziedzictwo-kulturowe/mazowieckie-szlak-tworczosci-architektonicznej-stefana-szyllera
- https://varsisava.pl/inauguracja-zachety/
Wykorzystanie zdjęć (Gmachu Towarzystwa Sztuk Pięknych w Warszawiena oraz portretu) na licencji CC, źródło: Zachęta
Autor wpisu: R.G.